Fundacja Las Na Zawsze podjęła kroki zmierzające do ochrony istniejących, dojrzałych lasów, w których nie będzie prowadzona żadna działalność gospodarcza. Lasy te będą naturalnymi zbiorowiskami leśnymi, w których wszelkie procesy przyrodnicze będą przebiegać zgodnie z prawami natury, bez ingerencji ze strony człowieka. Takie dojrzałe lasy będą chronione Na Zawsze.

Dlaczego podejmujemy się takiej działalności?

To duch i konieczność naszych czasów. Około 75% środowisk lądowych i około 66% środowisk morskich zostało w znacznym stopniu zmienione w wyniku działalności człowieka. Różni naukowcy, w tym biolodzy, klimatolodzy i przyrodnicy z całego świata apelują od lat o konieczność ustanowienia za cel ochrony 30% wszystkich lądów i oceanów na naszej planecie, z czego co najmniej 10% powinno być objęte ochroną ścisłą. Tymczasem w Polsce choć oficjalne dane sugerują, że około 33% kraju jest objęta różnymi formami ochrony, to jednak problem w tym, że niektóre z tych form ochrony praktycznie niewiele ochrony zapewnia. Na przykład w parkach krajobrazowych, obszarach chronionego krajobrazu, a nawet w parkach narodowych i czasem rezerwatach jest prowadzona planowa gospodarka leśna, obejmująca wycinkę drzew.

Realną ochronę przyrody stanowią praktycznie tylko strefy ochrony ścisłej w rezerwatach i parkach narodowych. Obszary te stanowią zaledwie około 1,55% powierzchni kraju. Niepokojące jest też to, że od ponad 20 lat nie powstał u nas żaden nowy park narodowy, choć istnieją uzasadnione projekty Parków Narodowych: Turnickiego, Mazurskiego, Szczecińskiego, Doliny Dolnej Odry. Wobec takiej sytuacji Fundacja Las Na Zawsze podejmuje się ochrony dojrzałych lasów, w których realnie będzie funkcjonować ochrona ścisła lasów.

A dlaczego jeszcze warto chronić dojrzałe lasy?

Dlaczego są tak ważne?

Lasy dojrzałe to banki bioróżnorodności biologicznej, które są magazynami genetycznymi wielu gatunków roślin, zwierząt, grzybów i bakterii. W polskich lasach żyje aż 65% wszystkich rodzimych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Uwzględnić trzeba by było jeszcze nieodkryte gatunki – zwłaszcza grzybów i bakterii (a takie są odkrywane np. w Puszczy Białkowskiej).

Dojrzałe lasy to także naturalne fabryki produkujące tlen, a pochłaniające dwutlenek węgla. To regulatory temperatury i wilgotności, tworzące specyficzny mikroklimat, pozwalający na walkę z ociepleniem klimatu. Powodują bowiem znaczne obniżenie temperatury w swoim w leśnym wnętrzu, ale też w najbliższej okolicy. Lasy sprawiają, że nad nimi częściej padają deszcze. Potrafią regulować poziom wód gruntowych, często powodując znaczne jego podwyższenie na terenach suchych, a obniżenie na terenach zalewanych. Chronią więc też przed powodziami. Ale przede wszystkim chronią przed suszą, gdyż mają olbrzymie możliwości retencjonowania (gromadzenia) wody. Dzięki tworzeniu cienia i izolowaniu gleby od bezpośredniego dostępu do niej słońca. Lasy dojrzałe chronią naturalne zbiorniki wodne w swoim lesistym wnętrzu. Z pomocą bobrów pozwalają na tworzenie się wciąż nowych zbiorników i rozlewisk, które też retencjonują wodę, obniżają temperaturę i walczą także z suszą. Dojrzały las to samonapędzający się samograj służący powstaniu stabilnego klimatu, pozbawionego skrajności.

Naturalne dojrzałe lasy także chronią i tworzą glebę. Chronią delikatną warstwę próchnicy przed wymywaniem przez nawalne deszcze i powiedzie. Tworzą glebę, gdyż dostarczają stale nowych dostaw materii organicznej z opadłych liści, gałęzi, konarów i całych drzew naturalnie się rozkładających. Glebę też tworzą wszelkie leśne organizmy zwierzęce, małe i duże, poprzez swoje odchody i martwe ciała. Przy pomocy rzeszy grzybów lasy zmieniają je w cenną próchnicę i składniki mineralne, które mogą być pożywieniem dla innych leśnych roślin i trafiają do obiegu materii. Rośliny, grzyby, owady i bakterie współdziałają w tworzeniu żyznej i wilgotnej gleby, w której same coraz lepiej się rozwijają. I ponownie tworzy się samonakręcający się proces.

Tylko w dojrzałych lasach żyje mnóstwo gatunków grzybów. Znaczna ich część jest związana z martwym drewnem, więc mogą rozwijać się dobrze tylko tam, gdzie nie wywozi się drewna z lasu. Inna znaczna ich część żyje w niezwykłej symbiozie z roślinami drzewiastymi. Grzyby te (zwane mikoryzowymi) w czasie suszy pomagają drzewem pobierać wodę z gleby, a także dostarczają im wielu składników mineralnych. Pozwalają także dzięki swej rozrośniętej grzybni, łączącej korzenie wielu drzew, na szybką komunikację między nimi i ostrzeganie o zagrożeniach np. o suszy, pogodzie, zanieczyszczeniach lub gradacji owadów. W zamian drzewa dzielą się z grzybami produktami fotosyntezy – odżywczymi cukrami. Dają im też tak ważny dla nich cień. Dojrzałe lasy są także niezwykłym źródłem doznań dla człowieka – estetycznych, wizualnych, emocjonalnych i duchowych. Dojrzałe lasy także nas leczą.

Dojrzałe lasy liściaste

Dojrzałe lasy zwłaszcza liściaste z bogatym i różnorodnym składem wszystkich pięter roślinnych chronią przed huraganami i erozją gleby. Stanowią bariery dźwiękochłonne. Chronią też przed smogiem, zatrzymując na dużej powierzchni blaszek liściowych pyły i inne zanieczyszczenia. W związku ze zmianami klimatycznymi – sprawdzają się lepiej lasy liściaste. Różne badania potwierdzają, że z ociepleniem klimatu najlepiej poradzą sobie gatunki liściaste – dęby, buki, graby, klony polne. Lasy liściaste magazynują także więcej dwutlenku węgla w swojej żywej materii, ale także w martwym drewnie, oraz ściółce i glebie, niż lasy iglaste. Czym las bardziej różnorodny i zawierający więcej gatunków liściastych oraz czym bardziej jest wilgotna gleba, tym więcej zwiąże dwutlenku węgla. Dla przykładu łęg jesionowo-olszowy może zgromadzić łącznie wraz z glebą, na której rośnie aż 1650 t CO₂/ha, podczas gdy bór sosnowy – 992 t CO₂/ha.

Co jeszcze kryje w sobie dojrzały las

Las dojrzały kryje w sobie bezcenne drzewa biocenotyczne, czyli takie które dożywają do swojej biologicznej, naturalnej śmierci i całkowitego rozkładu. Chroni też życie wielu gatunków drzew, krzewów, pnączy, krzewinek, roślin zielnych – bylin, dwuletnich i jednorocznych. W tym gatunków znajdujących się pod całkowitą lub częściową ochroną – wawrzynków wilczełyko, cisów pospolitych, orlików pospolitych, kłokoczki południowej, długosza królewskiego, pióropusznika strusiego, pluskwicy europejskiej, parzydła leśnego, śnieżyczki przebiśnieg i wielu innych.

Las dojrzały to miejsce życia wielu gatunków zwierząt – od dużych ssaków (jeleni, niedźwiedzi, łosi, wilków, bobrów, rysi), przez te drobne (ryjówki, wiewiórki, jeże), po ptaki (orły bieliki, bociany czarne, sowy, sóweczki, dzięcioły, sikorki ubogie, mysikróliki, kowaliki). W lesie dojrzałym znajdziemy liczne gady (jaszczurka zwinka, padalec zwyczajny, zaskroniec, żółw błotny) i płazy (ropucha szara, grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna, salamandra plamista) oraz rzesze owadów (chrząszcze biegaczowate, żuk leśny, mrówka rudnica, jelonek rogacz, chrząszcz majowy).

Wiele z tych gatunków zwierząt występuje tylko w lasach dojrzałych np. sóweczka zwyczajna, dzięcioł trójpalczasty (związany ze starymi borami sosnowymi), dzięcioł białogrzbiety (związany ze starymi, zamierającymi drzewami) oraz dzięcioł średni (związany ze świetlistymi dąbrowami, buczynami i olsami). Preferują one rozległe stare lasy w wieku ponad 120 lat z drzewami dziuplastymi i pniakami. I co bardzo istotne należą do tak zwanych gatunków wskaźnikowych, świadczących o olbrzymiej różnorodności biologicznej danego siedliska leśnego i dojrzałym wieku lasu. Około 50% wszystkich gatunków leśnych i większość zagrożonych i ginących gatunków leśnej fauny związana jest z sędziwymi drzewami w różnym stanie starzenia się, umierania i rozkładu. Dlatego właśnie dojrzałe lasy wymagają naszej ochrony. Pomóżmy leśnym drzewom zwyczajnie trwać, dojrzewać i w spokoju naturalnie umierać.