Buczyna karpacka to zbiorowisko tworzące malowniczy cienisty las z przewagą buka pospolitego.

Buk w rejonie koron tworzy w tym lesie silne zwarcie. To szczególnie piękny las, bardzo charakterystyczny dla partii regla dolnego oraz sporadycznie dla wyżyn i pogórza.

Bioróżnorodna i żyzna

Pojawia się najczęściej na wysokości 600-800 m n.p.m., a nawet do 1200 m n.p.m. W buczynach regla dolnego Karpat oprócz buka pospolitego dominującym drzewem jest jodła pospolita. A na granicy z reglem górnym pojawia się też naturalnie świerk pospolity. W niższych partiach regla dolnego w buczynie jest większy udział grabu, jaworu, dębu i leszczyny.

Od buczyn kwaśnych, mniej bogatych w gatunki, odróżnia żyzną buczynę karpacką to, że porasta ona gleby stale lekko wilgotne, żyzne (np. brunatne, urodzajne wersje rędzin), tylko słabo kwaśne lub obojętne, czasem w głębszych partiach nawet zasadowe.

Istotna jest też lokalizacja geograficzna dla tej buczyny. W Polsce są to Karpaty Wschodnie i Zachodnie, Góry Świętokrzyskie, Roztocze i Kotlina Sandomierska.

Aspekt wiosenny

Las ten w polskich górach często pojawia się w charakterze naturalnym i półnaturalnym. Występuje tu wiele gatunków wskaźnikowych dla lasów bukowych, zwłaszcza wśród bylin. Jednak jest tu najliczniejsze grono geofitów, typowych tylko dla żyznych buczyn karpackich. Geofity to byliny zazwyczaj posiadające bulwy, cebule lub kłącza, w których rośliny magazynują składniki pokarmowe. Masowo pojawiają się wiosną, od kwietnia do czerwca. Tworzą malownicze kobierce w runie. W tym krótkim wiosennym czasie szybko zakwitają, wydają nasiona i zamierają, gdy zaczyna brakować światła przez pojawienie się gęstwiny liści na bukach. W tym trudnym dla siebie czasie w uśpieniu czekają na kolejną wiosnę.

Szczególnie istotne dla rozpoznania tego lasu są tu m.in. żywiec gruczołkowaty lub dziewięciolistny, szerokolistne trawy (np. kosmatka olbrzymia), żywokost sercowaty, paprotnik Brauna i kolczysty. Znikomy jest zaś udział mszaków. Różnorodność wiosennych kwitnących gatunków bylin jest bardzo duża i zachwyca. W runie leśnym spotkamy także kokoryczkę okółkową, szczawik zajęczy, miesiącznicę trwałą, przytulię wonną, gajowca żółtego, zawilca gajowego, czosnek niedźwiedzi, kokorycz pustą i złoć żółtą. Wiosna w buczynie jest pod względem kolorów runa zachwycająca! W runie spotkamy też paprocie – nerecznicę samczą i wietlicę samiczą, a także na bardziej słonecznych płatach wolniejszej od cienia przestrzeni – wilczomlecze migdałolistne i kwitnące latem – goryczki trojeściowe.

Naturalność

Interesujące jest to, że w buczynie tej słabo jest rozwinięte piętro krzewów. Tworzą go pojedyncze okazy jarzębu pospolitego, leszczyny pospolitej i wawrzynka wilczełyko. Do szczególnie oryginalnych okazów można zaliczyć pnącza – często bardzo stare bluszcze pospolite w stanie kwitnienia i owocowania czyli w fazie generatywnej. Taką fazę bluszcz osiąga w wieku dopiero kilkunastu lat.

Sędziwe buki, jawory, graby i jodły mają monumentalne rozmiary i wskazują na wiek 100, 200, a nawet 300 lat. Struktura naturalnej buczyny karpackiej zawiera wszystkie piętra. Liczne siewki buka i jodły oraz w niższych partiach graba wskazują na naturalny stan lasu.

Na szczególną uwagę zasługuje ukształtowanie terenu jaki zajmują te buczyny – są to łagodne wzniesienia, jak również czasem bardzo strome zbocza, urwiska, występy skalne, wąwozy i ściany koryt potoków. Wielkie głazy, z których wyrastają jarzęby pospolite i jodły pospolite wprowadzają niepowtarzalną aurę dzikiego miejsca. Spora ilość martwego drewna i liczne naturalne wykroty oraz dziuple (występowanie dzięciołów) w drzewach świadkach – potwierdzają, że taka buczyna jest naturalna.

Takie niedostępne miejsca powodują, że w Polsce buczyny często zachowały naturalny charakter, choć niesyty na łagodniejszych zboczach i one musiały ulec wpływom działalności gospodarczej człowieka. Ustępowały bowiem sadzonym przez ludzi świerkom pospolitym. Czasem budowanie nowych dróg lub inwazyjna turystyka powodują też rozpoczęcie się procesów erozyjnych, rujnujących takie buczyny.

Są to jednak bez wątpienia bardzo cenne lasy w Polsce, które warto objąć ochroną. Nie dziwi też fakt, że obszar projektowanego Turnickiego Parku Narodowego obejmuje w znacznej mierze tereny właśnie żyznych buczyn karpackich.